Σεράγεβο, 28 Ιουνίου 1914. Μια σπίθα όπλου στάθηκε ικανή να προκαλέσει μια καταστρεπτική πυρκαγιά σε μια μπαρουτοκαπνισμένη Ευρώπη, με τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής ν' ανταγωνίζονται για ν' αυξήσουν τις σφαίρες επιρροής τους. Η Αυστροουγγαρία και η Ρωσία, δύο μεγάλες αυτοκρατορίες πλην όμως και οι λιγότερο αναπτυγμένες οικονομικά από τις μεγάλες δυνάμεις, επεδίωκαν μεγαλύτερη επιρροή στα Βαλκάνια. Η Ρωσία είχε συνάψει προ ετών συμμαχία με τη Γαλλία, η οποία επεδίωκε εκδίκηση εναντίον της Γερμανίας μετά την ταπεινωτική ήττα του γαλλογερμανικού πολέμου του 1870/71. Από την άλλη, η ταχύτατα ανερχόμενη Γερμανία, που δεν θα μπορούσε να μην συμπαρασταθεί στην παραδοσιακή σύμμαχο Αυστροουγγαρία, εποφθαλμιούσε τα πρωτεία της βρετανικής αυτοκρατορίας, που τα τελευταία χρόνια ασχολούνταν περισσότερο με τις αποικίες της, όμως δεν μπορούσε να μείνει αδιάφορη μπροστά στις ραγδαίες ευρωπαϊκές εξελίξεις. Οι σφαίρες από το όπλο του Γκαβρίλο Πρινσίπ δεν σκότωσαν απλά τον αρχιδούκα και διάδοχο του αυστροουγγρικού θρόνου και τη σύζυγό του, αλλά και την απατηλή εντύπωση μιας ειρηνικής Ευρώπης. Το αποτέλεσμα ήταν ένας τετραετής πόλεμος με εκατομμύρια θύματα στα πεδία των μαχών, που οδήγησε στην κατάρρευση πανίσχυρων αυτοκρατοριών και εμμέσως μέσω της έκβασής του θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για έναν δεύτερο, ακόμη χειρότερο πόλεμο είκοσι ένα χρόνια μετά τη λήξη του.
Αυτό ήταν το πρώτο, επίσημο τηλεγράφημα του Αθηναϊκού Πρακτορείου, που ανακοίνωνε λεπτομέρειες για τη δολοφονία του αρχιδούκα της Αυστροουγγαρίας στο Σεράγεβο, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίς (16.06.1914, π.η.):
"Τηλεγραφούν εκ Σεραγέβου ότι ενώ ο αρχιδούξ διάδοχος Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η σύζυγός του δούκισσα του Χόχεμβεργ μετέβαινον επ' αυτοκινήτου εις το Δημαρχείον προς υποδοχήν των αρχών, μία βόμβα ερρίφθη επί του αυτοκινήτου. Η βόμβα έπεσεν επί του βραχίονος του Αρχιδουκός, όστις την απέκρουσε διά κινήσεως αποτόμου της χειρός. Η βόμβα εξερράγη ότε το αυτοκίνητον το φέρον τον Αρχιδούκα είχε παρέλθει. Δύο πρόσωπα ευρισκόμενα εις το ακολουθούν αυτοκίνητον ετραυματίσθησαν ελαφρώς. Εξ πρόσωπα εκ του πλήθους ετραυματίσθησαν σοβαρώς. Ο αυτουργός της αποπείρας, τυπογράφος το επάγγελμα, καταγόμενο εκ Τσεμπινί και ονομαζόμενος Βρίνοβικ συνελήφθη.
Μετά την επίσημον δεξίωσιν εν τω Δημαρχείω ο Αρχιδούξ εξηκολούθησε την περιοδείαν του ανά την πόλιν. Δευτέρα δολοφονική επίθεσις εγένετο διά ρεβόλβερ Μπράουνιγκ. Ο Αρχιδούξ εβλήθη εις το πρόσωπον, η δε Αρχιδούκισσα εις την κοιλίαν. Αμφότεροι μετεφέρθησαν εις το διοικητήριον, όπου απέθανον. Ο δολοφόνος είνε μαθητής Λυκείου 8ης τάξεως, ονομάζεται Πρινσίπ και κατάγεται εκ Γρεχόβου. Ο δολοφόνος συνελήφθη. Δύο πρόσωπα τα οποία μετέσχον της δολοφονικής επιθέσεως ελυντσαρίσθησαν υπό του πλήθους".
Στις 23 Ιουλίου 1914, ο Αυστριακός πρεσβευτής στο Βελιγράδι ενεχείρισε το τελεσίγραφο της κυβέρνησης της χώρας του προς τη Σερβία. Αρχικά, αυτό υπενθύμιζε στη σερβική κυβέρνηση παλιότερη επίσημη δήλωση του Σέρβου πρεσβευτή στη Βιέννη, μετά την προσάρτηση της Βοσνίας Ερζεγοβίνης στην αυτοκρατορία των Αψβούργων, για σεβασμό του νέου εδαφικού στάτους κβο, ενώ στη συνέχεια προβάλλονταν τεράστιες απαιτήσεις, ενώ η Αυστροουγγαρία διεκδικούσε συμμετοχή στις αστυνομικές επιχειρήσεις καταδίωξης των συνωμοτών και των συνεργατών τους, υπεισερχόμενη κατ' αυτόν τον τρόπο σε θέματα αμιγώς εσωτερικής πολιτικής του σερβικού κράτους.
"Την 31 Μαρτίου 1909, ο πρεσβευτής της Σερβίας στη Βιέννη, κατά διαταγή της κυβερνήσεώς του, προέβη στην κάτωθι δήλωση:
"Η Σερβία αναγνωρίζει ότι η κατάσταση, που έχει δημιουργηθεί στη Βοσνία, δεν βλάπτει τα δικαιώματά της και ότι επομένως θα συμμορφωθεί προς τις αποφάσεις, τις οποίες θα λάβουν οι Δυνάμεις αναφορικά με το άρθρο 25 της συνθήκης του Βερολίνου. Υπακούοντας στις συμβουλές των Δυνάμεων, η Σερβία αναλαμβάνει να παραιτηθεί από κάθε διαμαρτυρία και κάθε αντίσταση σε σχέση με την γενόμενη προσάρτηση τον περασμένο Οκτώβριο (σ.σ. της Βοσνίας Ερζεγοβίνης στην Αυστροουγγαρία). Αναλαμβάνει εξάλλου να μεταβάλει τον προσανατολισμό της παρούσας πολιτικής της απέναντι της Αυστροουγγαρίας, με την οποία θα έχει στο εξής σχέσεις φιλικές και καλής γειτονίας".
Αλλά η ιστορία των τελευταίων ετών και ιδίως τα θλιβερά γεγονότα της 28 Ιουνίου, απέδειξαν ότι καλλιεργείται στη Σερβία μυστικό κίνημα, που τείνει να αποσπάσει από τη Μοναρχία ορισμένα μέρη του εδάφους της. Το κίνημα, που γεννήθηκε κάτω από τα μάτια της Σερβικής Κυβέρνησης, εκδηλώθηκε στο έδαφος του Βασιλείου με τρομοκρατικές πράξεις και ιδίως με σειρά κακουργημάτων και φόνων.
Αντί να εκπληρώσει τις επίσημες υποχρεώσεις, που περιέχονται στη δήλωση της 31 Μαρτίου 1909, η Σερβική Κυβέρνηση τίποτε δεν έπραξε, για να καταστείλει το κίνημα αυτό. Ανεχόταν τις κακούργες ενέργειες διαφόρων εταιριών, που στρέφονταν κατά της Μοναρχίας, την αχαλίνωτη γλώσσα του Τύπου, την εξύμνηση των αυτουργών των κακουργημάτων, τη συμμετοχή των αξιωματικών και υπαλλήλων σε ανατρεπτικές ενέργειες. Ανεχόταν μία νοσηρή προπαγάνδα στη δημόσια εκπαίδευση. Ανεχόταν, τέλος, όλες τις εκδηλώσεις, οι οποίες επεδίωκαν να εμβάλουν στον σερβικό λαό το μίσος κατά της Μοναρχίας και την περιφρόνηση προς τους θεσμούς της. Η ανεκτικότητα αυτή, της οποίας καθίσταται υπεύθυνη η Σερβική Κυβέρνηση, εξακολουθούσε ακόμη και τη στιγμή κατά την οποία τα γεγονότα της 28 Ιουνίου απέδειξαν σ' όλον τον κόσμο τις ολέθριες συνέπειές της.
Εξάγεται εκ των δηλώσεων και των ομολογιών των εγκληματιών αυτουργών του κακουργήματος της 28 Ιουνίου ότι η δολοφονία του Σεράγεβο σχεδιάστηκε στο Βελιγράδι, ότι οι βόμβες και τα όπλα, τα οποία έφεραν οι δολοφόνοι, δόθηκαν σ' αυτούς από αξιωματικούς και υπαλλήλους που μετέχουν στην Ναρόδνα Οδμπράνα (σ.σ. στα ελληνικά "Εθνική Άμυνα") και ότι τέλος ανώτεροι Σέρβοι υπάλληλοι των συνόρων οργάνωσαν την αποστολή των κακούργων και των όπλων τους στη Βοσνία.
Τα επισυναπτόμενα αποτελέσματα της ανάκρισης δεν επιτρέπουν στην Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση να παρατείνει την υπομονή, την οποία τήρησε επί έτη έναντι των ενεργειών, οι οποίες είχαν ως κέντρο δράσης το Βελιγράδι, για να μεταφερθούν από εκεί στο έδαφος της Μοναρχίας. Τα αποτελέσματα αυτά επιβάλλουν επιπλέον στην Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση το καθήκον να θέσει τέρμα σε ενέργειες, που αποτελούν διαρκή απειλή στην ησυχία της Μοναρχίας.
Προκειμένου να φθάσει στον σκοπό αυτό, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση θεωρεί εαυτή υποχρεωμένη να ζητήσει από τη Σερβική Κυβέρνηση επίσημη διαβεβαίωση ότι καταδικάζει την προπαγάνδα, που διευθύνεται κατά της Αυστρίας, δηλαδή όλες τις προσπάθειες που έχουν ως τελικό σκοπό ν' αποσπάσουν από τη Μοναρχία εδάφη, τα οποία ανήκουν σ' αυτήν, και ότι υποχρεούται να καταστείλει με κάθε τρόπο την κακούργα και τρομοκρατική αυτή προπαγάνδα.
Προκειμένου να δώσει στις υποχρεώσεις αυτές χαρακτήρα επίσημο, η Σερβική Κυβέρνηση οφείλει να δημοσιεύσει στην πρώτη σελίδα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως της 26 Ιουλίου την κάτωθι δήλωση:
"Η Σερβική Κυβέρνηση καταδικάζει την προπαγάνδα, που κατευθύνεται κατά της Αυστροουγγαρίας, τις προσπάθειες που έχουν τελικό σκοπό τον αποχωρισμό από τη Μοναρχία εδαφών που ανήκουν σ' αυτή και λυπάται ειλικρινά για τις τρομερές συνέπειες των κακούργων αυτών πράξεων. Η Σερβική Κυβέρνηση λυπάται, διότι Σέρβοι αξιωματικοί και υπάλληλοι μετείχαν στην ειρημένη προπαγάνδα, διακινδυνεύοντας έτσι τις φιλικές και καλής γειτονίας σχέσης, τις οποίες η Βασιλική Κυβέρνηση ανέλαβε να τηρήσει με τη δήλωσή της της 31 Μαρτίου 1909.
Η Βασιλική Κυβέρνηση, αποδοκιμάζοντας και αποκρούοντας κάθε σκέψη και κάθε απόπειρα αναμίξεως στις τύχες των κατοίκων οποιουδήποτε μέρους της Αυστροουγγαρίας, θεωρεί καθήκον της να δηλώσει κατηγορηματικά στους αξιωματικούς της, τους υπαλλήλους και όλον τον πληθυσμό του Βασιλείου, ότι στο εξής θα ενεργήσει με την έσχατη αυστηρότητα κατά των προσώπων, τα οποία θα καταστούν υπεύθυνα παρόμοιων πράξεων, τις οποίες θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να προλάβει και να καταστείλει".
Ταυτόχρονα, η δήλωση αυτή θα γνωστοποιηθεί στον στρατό με ημερήσια διαταγή της Α.Μ. του Βασιλιά και θα δημοσιευθεί στο επίσημο όργανο του στρατού.
Εξάλλου, η Κυβέρνηση αναλαμβάνει:
1ο) Να ματαιώσει κάθε δημοσίευση, που εξάπτει το μίσος και την περιφρόνηση κατά της Μοναρχίας και αποσκοπεί με το γενικό της πνεύμα κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Μοναρχίας.
2ο) Να προβεί αμέσως στη διάλυση της Εταιρίας "Ναρόδνα Οδμπράνα" και στην κατάσχεση όλων των οργάνων της προπαγάνδας αυτής. Επίσης να ενεργήσει με τον ίδιο τρόπο κατά των άλλων Εταιριών και Συλλόγων της Σερβίας, που ασχολούνται με προπαγάνδες κατά της Αυστροουγγαρίας. Η Βασιλική Κυβέρνηση θα λάβει τα αναγκαία μέτρα, ώστε να εμποδίσει τις Εταιρίας, άπαξ διαλυθούν, να εξακολουθήσουν τη δράση τους υπό άλλο όνομα και άλλη μορφή.
3ο) Να εξοστρακίσει χωρίς αναβολή από τη δημόσια εκπαίδευση στη Σερβία, τόσο από το προσωπικό όσο και από τα μέσα της διδασκαλίας, κάθε τι που εξυπηρετεί ή δύναται να εξυπηρετήσει την κατά της Αυστροουγγαρίας προπαγάνδα.
4ο) Να απομακρύνει από τη στρατιωτική υπηρεσία και τη διοίκηση εν γένει όλους τους αξιωματικούς και υπαλλήλους, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την κατά της Αυστροουγγαρίας προπαγάνδα και των οποίων τα ονόματα η Βασιλική Κυβέρνηση επιφυλάσσεται να καταστήσει γνωστά στην Αυτοκρατορική Κυβέρνηση με ανακοίνωση των σχετικών δικογραφιών.
5ο) Να συγκατατεθεί, όπως τα όργανα της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης να λάβουν μέρος στη Σερβία στην καταστολή του ανατρεπτικού κινήματος, το οποίο στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Μοναρχίας.
6ο) Να διατάξει ανακρίσεις κατά των υπευθύνων της δολοφονίας της 28ης Ιουνίου, όσων βρίσκονται στο σερβικό έδαφος. Προς το σκοπό αυτό θα λάβουν μέρος στις σχετικές ανακρίσεις και όργανα που θα εκλεγούν από την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση.
7ο) Να προβεί ταχύτατα στη σύλληψη του ταγματάρχη Βόγια Τάνκοσιτς και κάποιου Μιλάν Αγάνοβιτς, υπαλλήλου του σερβικού κράτους, των οποίων αποκαλύφθηκε η ενοχή από το πόρισμα των ανακρίσεων.
8ο) Να παρεμποδίσει με τελέσφορα μέτρα τη συμμετοχή των σερβικών αρχών στη λαθραία εισαγωγή όπλων και εκρηκτικών μηχανισμών πέραν των συνόρων. Να παύσει και να τιμωρήσει αυστηρά τα όργανα των συνόρων, από Σαμπάτς έως Λοσνίβζα, τα οποία βοήθησαν τους δράστες των κακουργημάτων του Σεράγεβο να διέλθουν τη μεθόριο.
9ο) Να δώσει στην Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση διασαφήσεις επί των αδικαιολόγητων δηλώσεων ανώτερων Σέρβων υπαλλήλων στη Σερβία και το εξωτερικό, οι οποίοι, παρά την επίσημη θέση τους, δεν δίστασαν ν' αποφανθούν μετά το κακούργημα της 28ης Ιουνίου σε συνεντεύξεις με πνεύμα εχθρικό προς την Αυστροουγγαρία.
10ο) Να ειδοποιήσει χωρίς αναβολή την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση για την εκτέλεση των μέτρων που περιλαμβάνονται στις προηγούμενες παραγράφους.
Η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση θ' αναμείνει την απάντηση της Βασιλικής Κυβέρνησης μέχρι το Σάββατο στις 6 μ.μ. το αργότερο".
Αυτή ήταν η επίσημη απάντηση της σερβικής κυβέρνησης, η οποία εμφανιζόταν αρκετά υποχωρητική, ωστόσο εξέφραζε έντονες επιφυλάξεις για την απόδειξη πολλών από τους ισχυρισμούς της αυστροουγγρικής πλευράς, ενώ διατύπωσε αντιρρήσεις σε ό,τι υπερέβαινε τα όρια της κρατικής κυριαρχίας της χώρας:
"Η Σερβική Βασιλική Κυβέρνηση έλαβε την ανακοίνωση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβερνήσεως της 10 τρέχοντος και πιστεύει ότι η απάντησή της θα απομακρύνει κάθε παρεξήγηση, που απειλεί να βλάψει τις σχέσεις καλής γειτονίας μεταξύ της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και του Σερβικού Βασιλείου. Η Βασιλική Κυβέρνηση φρονεί ότι τόσο οι διαμαρτυρίες που έγιναν από το βήμα της εθνικής Σκουψίνας, όσο και οι δηλώσεις και πράξεις των υπεύθυνων αντιπροσώπων του Κράτους, διαμαρτυρίες που διακόπηκαν με της δήλωση της Σερβικής Κυβέρνησης της 31 Μαρτίου 1909, δεν επαναλήφθηκαν πλέον προς τη μεγάλη γείτονα Μοναρχία σε καμία περίπτωση και ότι από τον χρόνο εκείνο τόσο από μέρους όλων των κατά σειρά Βασιλικών Κυβερνήσεων όσο και από μέρους των οργάνων αυτών, καμία δεν έγινε απόπειρα για μεταβολή της πολιτικής και δικονομικής κατάστασης των πραγμάτων, που δημιουργήθηκε στη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Η Βασιλική Κυβέρνηση παρατηρεί ότι η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση σε κανένα διάβημα δεν προέβη, εκτός όσον αφορά κάποιο σχολικό βιβλίο, για το οποίο έλαβε εξήγηση τελείως ικανοποιητική.
Η Σερβία πολλές φορές έδωσε δείγματα της μετριοπαθούς πολιτικής της κατά τη διάρκεια της βαλκανικής κρίσης και χάρη στη Σερβία και στις θυσίες, τις οποίες αυτή υπέστη αποκλειστικά χάριν του συμφέροντος της ευρωπαϊκής ειρήνης, η ειρήνη αυτή διατηρήθηκε. Η Βασιλική Κυβέρνηση δεν δύναται να καταστεί υπεύθυνη για εκδηλώσεις ιδιωτικού χαρακτήρα, όπως τα άρθρα των εφημερίδων και το ανενόχλητο έργο των εταιριών, εκδηλώσεις οι οποίες επισυμβαίνουν σε όλες σχεδόν τις χώρες, ως πράγμα κοινό, που διαφεύγει κατά γενικό κανόνα τον επίσημο έλεγχο, αφού άλλωστε η Βασιλική Κυβέρνηση προ των διαφόρων ζητημάτων, τα οποία παρουσιάζονται μεταξύ Σερβίας και Αυστροουγγαρίας, επέδειξε μεγάλη φιλοφροσύνη και κατόρθωσε με τον τρόπο αυτό να διακανονίσει τα περισσότερα από τα ζητήματα επ' ωφελεία της προόδου των δύο γειτονικών χωρών. Και γι' αυτόν τον λόγο η Βασιλική Κυβέρνηση θλιβερά εξεπλάγη από τη βεβαίωση ότι πρόσωπα του Σερβικού Βασιλείου μετείχαν στην παρασκευή του κακουργήματος, που διαπράχθηκε στο Σεράγεβο. Προσδοκούσε ότι θα προσκαλείτο να συνεργασθεί σε αναζήτηση όσων σχετίζονται με το έγκλημα αυτό και ήταν έτοιμη ν' αποδείξει με πράξεις το τελείως άψογο αυτής, να ενεργήσει κατά παντός προσώπου, κατά του οποίου επρόκειτο να γίνουν σχετικές ανακοινώσεις.
Σε συμμόρφωση, λοιπόν, με την επιθυμία της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, η Βασιλική Κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να παραπέμψει σε δίκη κάθε Σέρβο υπήκοο, χωρίς να λάβει υπόψη τη θέση και το βαθμό του, για την συνενοχή του οποίου στο έγκλημα του Σεράγεβο, θα προσαχθούν αποδείξεις και ιδίως αναλαμβάνει την υποχρέωση να δημοσιεύσει στην επίσημη εφημερίδα της 26ης Ιουλίου την ακόλουθη ανακοίνωση:
"Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας καταδικάζει κάθε προπαγάνδα που διευθύνεται κατά της Αυστροουγγαρίας, δηλαδή το σύνολο των προσπαθειών, οι οποίες τείνουν τελικά στο να αποχωρίσουν από την Αυστροουγγρική Μοναρχία εδάφη, που ανήκουν σ' αυτήν, και οικτίρει ειλικρινά τις ολέθριες συνέπειες των κακούργων αυτών ενεργειών. Η Βασιλική Κυβέρνηση λυπάται διότι κάποιοι από τους αξιωματικούς και υπαλλήλους της Σερβίας μετείχαν, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, στην προειρημένη προπαγάνδα, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τις σχέσεις καλής γειτονίας, υπέρ των οποίων η Βασιλική Κυβέρνηση έλαβε επισήμως υποχρεώσεις δια της δηλώσεως της 31 Μαρτίου 1909. Η Βασιλική Κυβέρνηση, αποδοκιμάζει και αποκρούει κάθε ιδέα ή απόπειρα αναμίξεως στις τύχες των κατοίκων οποιοδήποτε μέρους της Αυστροουγγαρίας, θεωρεί καθήκον της να καταστήσει γνωστό επισήμως στους αξιωματικούς, υπαλλήλους και σ' όλο τον πληθυσμό του Βασιλείου ότι στο εξής θα ενεργήσει με την έσχατη αυστηρότητα κατά των προσώπων εκείνων, τα οποία θα ήταν υπεύθυνα παρόμοιων ενεγειών, τις οποίες με όλα τα μέσα θα προσπαθήσει να προλάβει και να καταστείλει".
Η ανακοίνωση αυτή θα γνωστοποιηθεί στο Βασιλικό στρατό με ημερήσια διαταγή εν ονόματι της Α.Μ. του Βασιλιά υπό της Α.Υ. του πρίγκηπα Διαδόχου Αλεξάνδρου και θα δημοσιευθεί στο προσεχές επίσημο δελτίο του Στρατού.
Η Βασιλική Κυβέρνηση αναλαμβάνει εξάλλου
1ο) Να εισαγάγει στην πρώτη τακτική σύνοδο της Σκουψίνας διάταξη στο νόμο περί Τύπου, με την οποία θα τιμωρούνται με τον αυστηρότερο τρόπου η πρόκληση σε μίσος και περιφρόνηση της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και κάθε δημοσίευση, της οποίας ο γενικός σκοπός θα διευθυνόταν κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Αυστροουγγαρίας. Αναλαμβάνει επίσης εν όψει της επικείμενης αναθεώρησης του Συντάγματος να εισαγάγει στο άρθρο 22 τροποποίηση, με την οποία οι ως άνω δημοσιεύσεις μπορούν ν' απαγορευθούν, πράγμα το οποίο επί του παρόντος, σύμφωνα τις κατηγορηματικές διατάξεις του άρθρου 22 του Συντάγματος είναι αδύνατο.
2ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση δεν έχει καμία απόδειξη και η διακοίνωση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης καμία τέτοια δεν προσήγαγε, ότι η εταιρία Ναρόδνα Ομπράνα και οι άλλες όμοιας φύσης εταιρίες διέπραξαν μέχρι τώρα κάποια εγκληματική πράξη.Εν τούτοις, η Βασιλική Κυβέρνηση αποδέχεται την αίτηση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης να διαλύσει την εταιρία Ναρόδνα Ομπράνα και κάθε άλλη εταιρία, η οποία ενεργεί κατά της Αυστροουγγαρίας.
3ο) Η Βασιλική Σερβική Κυβέρνηση αναλαμβάνει να εξοστρακίσει χωρίς αναβολή από τη δημόσια εκπαίδευση της Σερβίας κάθε τι που εξυπηρετεί την προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγαρίας, όταν η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση προσαγάγει γεγονότα και αποδείξεις περί της προπαγάνδας αυτής.
4ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση αποδέχεται επίσης ν' απομακρύνει από τη στρατιωτική υπηρεσία και από τη διοίκηση τους αξιωματικούς και τους υπαλλήλους, για τους οποίους δικαστικά ανάκριση ήθελε αποδείξει ότι είναι υπεύθυνοι για πράξεις που αποσκοπούν κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και αναμένει όπως η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση της ανακοινώσει τα ονόματα και τις πράξεις των αξιωματικών και των υπαλλήλων αυτών για την καταδίωξή τους.
5ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση οφείλει να ομολογήσει ότι δεν αντιλαμβάνεται σαφώς το πνεύμα και το σκοπό της αιτήσεως της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, όπως η Σερβία ν' αναλάβει την υποχρέωση ν' αποδεχθεί επί του εδάφους της τη συνεργασία οργάνων της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, αλλά δηλώνει ότι θα επιτρέψει συνεργασία, ανταποκρινόμενη προς τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και προς τη διαδικασία περί κακουργημάτων, όπως και επίσης και προς τις σχέσεις καλής γειτονίας.
6ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση, είναι αυτονόητο, θεωρεί καθήκον της να διατάξει ανακρίσεις κατά πάντων εκείνων, οι οποίοι αναμίχθηκαν στη δολοφονία της 15 Ιουνίου και οι οποίοι ήθελαν βρεθεί επί του εδάφους του Βασιλείου. Όσον αφορά την συμμετοχή στην ανάκριση αυτή οργάνων, που θα υποδειχθούν από την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, η Βασιλική Κυβέρνηση δεν δύναται να την αποδεχθεί, διότι αυτό θα ήταν παραβίαση του Συντάγματος και του νόμου περί διαδικασίας των κακουργημάτων. Εν τούτοις, επί ορισμένων, συγκεκριμένων περιπτώσεων δύνανται να γίνουν ανακοινώσεις προς τα αυστροουγγρικά όργανα επί του πορίσματος των εν λόγω ανακρίσεων.
7ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση προέβη μόνη, από την έκδοση της διακοινώσεως, στη σύλληψη του ταγματάρχη Βοϊσλέρ Τάνκοβιτς. Όσον αφορά τον Μιλάν Ζιγκάνοβιτς, ο οποίος είναι υπήκοος της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και ο οποίος μέχρι τις 15 Ιουνίου εργαζόταν στους σιδηροδρόμους, αυτός δεν ανακαλύφθηκε ακόμη και εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης εναντίον του. Παρακαλείται η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση να λάβει την καλοσύνη, κατά τα συνηθισμένα, να μας καταστήσει γνωστές τις αποδείξεις και τις ευθύνες τις οποίες συγκέντρωσε μέχρι σήμερα σχετικά με το κακούργημα του Σεράγεβο, ώστε να ενεργήσουμε ανακρίσεις.
8ο) Η Σερβική Κυβέρνηση θα εφαρμόσει και θα επεκτείνει τα μέτρα προς παρεμπόδιση της παράνομης μεταφοράς όπλων και εκρηκτικών υλών διά της μεθορίου. Είναι αυτονόητο ότι θα διατάξει ανακρίσεις και θα τιμωρήσει αυστηρά τους υπαλλήλους των συνόρων, οι οποίοι ολιγώρησαν στο καθήκον τους, αφήνοντας να διέλθουν οι δράστες του κακουργήματος του Σεράγεβο.
9ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση θα δώσει εθελούσια εξηγήσεις επί των δηλώσεων, στις οποίες προέβησαν υπάλληλοί της στη Σερβία και το εξωτερικό και οι οποίες δηλώσεις, κατά τις διαβεβαιώσεις της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, ήταν εχθρικές προς τη Μοναρχία, όταν η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση υποδείξει τις παραγράφους περί ων ο λόγος και όταν αποδειχθεί ότι οι δηλώσεις αυτές έγιναν από τους εν λόγω υπαλλήλους, οπότε η Βασιλική Κυβέρνηση θα αναλάβει η ίδια να τα εξακριβώσει όλα αυτά.
10ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση θα ειδοποιήσει την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση περί της εκτελέσεως των μέτρων, που περιέχονται στις προηγούμενες παραγράφους, εφόσον αυτό δεν γίνεται ήδη διά της παρούσας διακοινώσεως, αμέσως μόλις έκαστο μέρος διαταχθεί και εκτελεσθεί.
Σε περίπτωση που η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση δεν ικανοποιηθεί από την απάντηση ατή, η Σερβική Βασιλική Κυβέρνηση φρονεί ότι χάριν του κοινού συμφέροντος δεν πρέπει να επισπευσθεί η λύση του ζητήματος αυτού και είναι έτοιμη, όπως πάντα, να αποδεχθεί ειρηνική συνεννόηση, παραπεμπομένου του ζητήματος στη Διεθνής Διαιτησία της Χάγης είτε στις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες έλαβαν μέρος στην επεξεργασία της δήλωσης, την οποία η Σερβική Κυβέρνηση έκανε την 31η Μαρτίου 1909".
Η απάντηση της σερβικής κυβέρνησης δεν ικανοποίησε την Αυστροουγγαρία και σε έκτακτη έκδοση της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως της δυαδικής αυτοκρατορίας στις 28 Ιουλίου ανακοινώθηκε η κήρυξη του πολέμου, ένα μήνα μετά τη διπλή δολοφονία του Σεράγεβο:
"Μετά από τη μη ικανοποιητική απάντηση της Βασιλικής Κυβερνήσεως της Σερβίας στη διακοίνωση, που απευθύνθηκε σ' αυτήν από τον πρεσβευτή της Αυστροουγγαρίας στο Βελιγράδι με ημερομηνία 23 Ιουλίου 1914, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση βρίσκεται στην ανάγκη να μεριμνήσει από μόνη της για την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων της, καταφεύγοντας επί τούτω στη δύναμη των όπλων.
Η Αυστροουγγαρία θεωρείται επομένως από τη στιγμή αυτή σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Σερβί.
Ο υπουργός των Εξωτερικών της Αυστροουγγαρίας
κόμης ΜΠΕΡΤΧΟΛΔ"
Λίγη ώρα αργότερα ο αυστριακός στρατός άρχισε να βαδίζει προς το Βελιγράδι, το οποίο βομβάρδισε. Τα αντίπαλα στρατόπεδα άρχισαν να σχηματίζονται και σε λίγες μέρες ο πόλεμος γενικεύτηκε στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Αξίζει να διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το κύριο άρθρο της ελληνικής εφημερίδας Πατρίς (16.07.1913, π.η.), μόλις έγινε γνωστή η κήρυξη του πολέμου:
"... Ας ευχηθώμεν ομού μεθ' όλης της πεπολιτισμένης ανθρωπότητος να έχη ταχύ τέρμα και περιωρισμένην έκτασιν ο εκραγείς πόλεμος. Διότι, εάν αποτύχωσιν οι καταβαλλόμεναι ακόμη υπέρ της ειρήνης προσπάθειαι, κατ' εξοχήν της Αγγλίας, ουδείς δύναται και να φαντασθή πόσον τι φρικτόν και ανηκούστως ολέθριον απειλείται κατά της ευημερίας και της προόδου ουχί μόνον της Ευρώπης, αλλά συμπάσης της ανθρωπότητος. Εάν ο πόλεμος επεκταθή, εάν όλη σχεδόν η Ευρώπη εμπλακή εις τον φοβερόν πόλεμον, ουδέποτε άλλοτε είδεν ο ημέτερος κόσμος τοιαύτην και τοσαύτην σφαγήν, τοιαύτας και τοσαύτας καταστροφάς εθνών και λαών. Το ολιγώτερον δεκαπέντε εκατομμύρια ανθρώπων, το άνθος της Ευρώπης, θα ορμήσωσι κατ' αλλήλων με τα τελειότατα όργανα του θανάτου, καταπληκτικώς ησκημένοι εις τον χειρισμόν των. Δεν θα είνε παρά μεγάλη απόφασις του Θεού να μεταβάλη τους όρους της κατά τον νυν πολιτισμόν εξελισσομένης ανθρωπότητος. Διατί άρα γε; Ανεξερεύνητοί εισίν αι βουλαί Του. Εν τούτοις η συνείδησις των λαών, απάντων των λαών των πεπολιτισμένων, αξιοί παρά των Κυβερνήσεων να εντοπίσουν, να περιορίσουν, να σταματήσουν τον τρομακτικόν πόλεμον...."
Να διευκρινιστεί ότι πηγές για το κείμενο του αυστριακού τελεσιγράφου και την επίσημη σερβική απάντηση, καθώς και για την επίσημη κήρυξη του πολέμου από την Αυστροουγγαρία, αποτέλεσαν τα δημοσιεύματα της εφημερίδας Πατρίς, που τα δημοσίευσε αυτούσια στην επίσημη γλώσσα της εποχής· εδώ έγινε αναπροσαρμογή των κειμένων στη σημερινή γλώσσα και των ημερομηνιών στο δυτικό, νέο ημερολόγιο.
Σχετικά θέματα:
Ιστορικές ομιλίες: Τα διαγγέλματα που συνόδευσαν την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Αυτή ήταν η επίσημη απάντηση της σερβικής κυβέρνησης, η οποία εμφανιζόταν αρκετά υποχωρητική, ωστόσο εξέφραζε έντονες επιφυλάξεις για την απόδειξη πολλών από τους ισχυρισμούς της αυστροουγγρικής πλευράς, ενώ διατύπωσε αντιρρήσεις σε ό,τι υπερέβαινε τα όρια της κρατικής κυριαρχίας της χώρας:
"Η Σερβική Βασιλική Κυβέρνηση έλαβε την ανακοίνωση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβερνήσεως της 10 τρέχοντος και πιστεύει ότι η απάντησή της θα απομακρύνει κάθε παρεξήγηση, που απειλεί να βλάψει τις σχέσεις καλής γειτονίας μεταξύ της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και του Σερβικού Βασιλείου. Η Βασιλική Κυβέρνηση φρονεί ότι τόσο οι διαμαρτυρίες που έγιναν από το βήμα της εθνικής Σκουψίνας, όσο και οι δηλώσεις και πράξεις των υπεύθυνων αντιπροσώπων του Κράτους, διαμαρτυρίες που διακόπηκαν με της δήλωση της Σερβικής Κυβέρνησης της 31 Μαρτίου 1909, δεν επαναλήφθηκαν πλέον προς τη μεγάλη γείτονα Μοναρχία σε καμία περίπτωση και ότι από τον χρόνο εκείνο τόσο από μέρους όλων των κατά σειρά Βασιλικών Κυβερνήσεων όσο και από μέρους των οργάνων αυτών, καμία δεν έγινε απόπειρα για μεταβολή της πολιτικής και δικονομικής κατάστασης των πραγμάτων, που δημιουργήθηκε στη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Η Βασιλική Κυβέρνηση παρατηρεί ότι η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση σε κανένα διάβημα δεν προέβη, εκτός όσον αφορά κάποιο σχολικό βιβλίο, για το οποίο έλαβε εξήγηση τελείως ικανοποιητική.
Η Σερβία πολλές φορές έδωσε δείγματα της μετριοπαθούς πολιτικής της κατά τη διάρκεια της βαλκανικής κρίσης και χάρη στη Σερβία και στις θυσίες, τις οποίες αυτή υπέστη αποκλειστικά χάριν του συμφέροντος της ευρωπαϊκής ειρήνης, η ειρήνη αυτή διατηρήθηκε. Η Βασιλική Κυβέρνηση δεν δύναται να καταστεί υπεύθυνη για εκδηλώσεις ιδιωτικού χαρακτήρα, όπως τα άρθρα των εφημερίδων και το ανενόχλητο έργο των εταιριών, εκδηλώσεις οι οποίες επισυμβαίνουν σε όλες σχεδόν τις χώρες, ως πράγμα κοινό, που διαφεύγει κατά γενικό κανόνα τον επίσημο έλεγχο, αφού άλλωστε η Βασιλική Κυβέρνηση προ των διαφόρων ζητημάτων, τα οποία παρουσιάζονται μεταξύ Σερβίας και Αυστροουγγαρίας, επέδειξε μεγάλη φιλοφροσύνη και κατόρθωσε με τον τρόπο αυτό να διακανονίσει τα περισσότερα από τα ζητήματα επ' ωφελεία της προόδου των δύο γειτονικών χωρών. Και γι' αυτόν τον λόγο η Βασιλική Κυβέρνηση θλιβερά εξεπλάγη από τη βεβαίωση ότι πρόσωπα του Σερβικού Βασιλείου μετείχαν στην παρασκευή του κακουργήματος, που διαπράχθηκε στο Σεράγεβο. Προσδοκούσε ότι θα προσκαλείτο να συνεργασθεί σε αναζήτηση όσων σχετίζονται με το έγκλημα αυτό και ήταν έτοιμη ν' αποδείξει με πράξεις το τελείως άψογο αυτής, να ενεργήσει κατά παντός προσώπου, κατά του οποίου επρόκειτο να γίνουν σχετικές ανακοινώσεις.
Σε συμμόρφωση, λοιπόν, με την επιθυμία της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, η Βασιλική Κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να παραπέμψει σε δίκη κάθε Σέρβο υπήκοο, χωρίς να λάβει υπόψη τη θέση και το βαθμό του, για την συνενοχή του οποίου στο έγκλημα του Σεράγεβο, θα προσαχθούν αποδείξεις και ιδίως αναλαμβάνει την υποχρέωση να δημοσιεύσει στην επίσημη εφημερίδα της 26ης Ιουλίου την ακόλουθη ανακοίνωση:
"Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας καταδικάζει κάθε προπαγάνδα που διευθύνεται κατά της Αυστροουγγαρίας, δηλαδή το σύνολο των προσπαθειών, οι οποίες τείνουν τελικά στο να αποχωρίσουν από την Αυστροουγγρική Μοναρχία εδάφη, που ανήκουν σ' αυτήν, και οικτίρει ειλικρινά τις ολέθριες συνέπειες των κακούργων αυτών ενεργειών. Η Βασιλική Κυβέρνηση λυπάται διότι κάποιοι από τους αξιωματικούς και υπαλλήλους της Σερβίας μετείχαν, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, στην προειρημένη προπαγάνδα, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τις σχέσεις καλής γειτονίας, υπέρ των οποίων η Βασιλική Κυβέρνηση έλαβε επισήμως υποχρεώσεις δια της δηλώσεως της 31 Μαρτίου 1909. Η Βασιλική Κυβέρνηση, αποδοκιμάζει και αποκρούει κάθε ιδέα ή απόπειρα αναμίξεως στις τύχες των κατοίκων οποιοδήποτε μέρους της Αυστροουγγαρίας, θεωρεί καθήκον της να καταστήσει γνωστό επισήμως στους αξιωματικούς, υπαλλήλους και σ' όλο τον πληθυσμό του Βασιλείου ότι στο εξής θα ενεργήσει με την έσχατη αυστηρότητα κατά των προσώπων εκείνων, τα οποία θα ήταν υπεύθυνα παρόμοιων ενεγειών, τις οποίες με όλα τα μέσα θα προσπαθήσει να προλάβει και να καταστείλει".
Η ανακοίνωση αυτή θα γνωστοποιηθεί στο Βασιλικό στρατό με ημερήσια διαταγή εν ονόματι της Α.Μ. του Βασιλιά υπό της Α.Υ. του πρίγκηπα Διαδόχου Αλεξάνδρου και θα δημοσιευθεί στο προσεχές επίσημο δελτίο του Στρατού.
Η Βασιλική Κυβέρνηση αναλαμβάνει εξάλλου
1ο) Να εισαγάγει στην πρώτη τακτική σύνοδο της Σκουψίνας διάταξη στο νόμο περί Τύπου, με την οποία θα τιμωρούνται με τον αυστηρότερο τρόπου η πρόκληση σε μίσος και περιφρόνηση της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και κάθε δημοσίευση, της οποίας ο γενικός σκοπός θα διευθυνόταν κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Αυστροουγγαρίας. Αναλαμβάνει επίσης εν όψει της επικείμενης αναθεώρησης του Συντάγματος να εισαγάγει στο άρθρο 22 τροποποίηση, με την οποία οι ως άνω δημοσιεύσεις μπορούν ν' απαγορευθούν, πράγμα το οποίο επί του παρόντος, σύμφωνα τις κατηγορηματικές διατάξεις του άρθρου 22 του Συντάγματος είναι αδύνατο.
2ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση δεν έχει καμία απόδειξη και η διακοίνωση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης καμία τέτοια δεν προσήγαγε, ότι η εταιρία Ναρόδνα Ομπράνα και οι άλλες όμοιας φύσης εταιρίες διέπραξαν μέχρι τώρα κάποια εγκληματική πράξη.Εν τούτοις, η Βασιλική Κυβέρνηση αποδέχεται την αίτηση της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης να διαλύσει την εταιρία Ναρόδνα Ομπράνα και κάθε άλλη εταιρία, η οποία ενεργεί κατά της Αυστροουγγαρίας.
3ο) Η Βασιλική Σερβική Κυβέρνηση αναλαμβάνει να εξοστρακίσει χωρίς αναβολή από τη δημόσια εκπαίδευση της Σερβίας κάθε τι που εξυπηρετεί την προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγαρίας, όταν η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση προσαγάγει γεγονότα και αποδείξεις περί της προπαγάνδας αυτής.
4ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση αποδέχεται επίσης ν' απομακρύνει από τη στρατιωτική υπηρεσία και από τη διοίκηση τους αξιωματικούς και τους υπαλλήλους, για τους οποίους δικαστικά ανάκριση ήθελε αποδείξει ότι είναι υπεύθυνοι για πράξεις που αποσκοπούν κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και αναμένει όπως η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση της ανακοινώσει τα ονόματα και τις πράξεις των αξιωματικών και των υπαλλήλων αυτών για την καταδίωξή τους.
5ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση οφείλει να ομολογήσει ότι δεν αντιλαμβάνεται σαφώς το πνεύμα και το σκοπό της αιτήσεως της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, όπως η Σερβία ν' αναλάβει την υποχρέωση ν' αποδεχθεί επί του εδάφους της τη συνεργασία οργάνων της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, αλλά δηλώνει ότι θα επιτρέψει συνεργασία, ανταποκρινόμενη προς τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και προς τη διαδικασία περί κακουργημάτων, όπως και επίσης και προς τις σχέσεις καλής γειτονίας.
6ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση, είναι αυτονόητο, θεωρεί καθήκον της να διατάξει ανακρίσεις κατά πάντων εκείνων, οι οποίοι αναμίχθηκαν στη δολοφονία της 15 Ιουνίου και οι οποίοι ήθελαν βρεθεί επί του εδάφους του Βασιλείου. Όσον αφορά την συμμετοχή στην ανάκριση αυτή οργάνων, που θα υποδειχθούν από την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, η Βασιλική Κυβέρνηση δεν δύναται να την αποδεχθεί, διότι αυτό θα ήταν παραβίαση του Συντάγματος και του νόμου περί διαδικασίας των κακουργημάτων. Εν τούτοις, επί ορισμένων, συγκεκριμένων περιπτώσεων δύνανται να γίνουν ανακοινώσεις προς τα αυστροουγγρικά όργανα επί του πορίσματος των εν λόγω ανακρίσεων.
7ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση προέβη μόνη, από την έκδοση της διακοινώσεως, στη σύλληψη του ταγματάρχη Βοϊσλέρ Τάνκοβιτς. Όσον αφορά τον Μιλάν Ζιγκάνοβιτς, ο οποίος είναι υπήκοος της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και ο οποίος μέχρι τις 15 Ιουνίου εργαζόταν στους σιδηροδρόμους, αυτός δεν ανακαλύφθηκε ακόμη και εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης εναντίον του. Παρακαλείται η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση να λάβει την καλοσύνη, κατά τα συνηθισμένα, να μας καταστήσει γνωστές τις αποδείξεις και τις ευθύνες τις οποίες συγκέντρωσε μέχρι σήμερα σχετικά με το κακούργημα του Σεράγεβο, ώστε να ενεργήσουμε ανακρίσεις.
8ο) Η Σερβική Κυβέρνηση θα εφαρμόσει και θα επεκτείνει τα μέτρα προς παρεμπόδιση της παράνομης μεταφοράς όπλων και εκρηκτικών υλών διά της μεθορίου. Είναι αυτονόητο ότι θα διατάξει ανακρίσεις και θα τιμωρήσει αυστηρά τους υπαλλήλους των συνόρων, οι οποίοι ολιγώρησαν στο καθήκον τους, αφήνοντας να διέλθουν οι δράστες του κακουργήματος του Σεράγεβο.
9ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση θα δώσει εθελούσια εξηγήσεις επί των δηλώσεων, στις οποίες προέβησαν υπάλληλοί της στη Σερβία και το εξωτερικό και οι οποίες δηλώσεις, κατά τις διαβεβαιώσεις της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης, ήταν εχθρικές προς τη Μοναρχία, όταν η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση υποδείξει τις παραγράφους περί ων ο λόγος και όταν αποδειχθεί ότι οι δηλώσεις αυτές έγιναν από τους εν λόγω υπαλλήλους, οπότε η Βασιλική Κυβέρνηση θα αναλάβει η ίδια να τα εξακριβώσει όλα αυτά.
10ο) Η Βασιλική Κυβέρνηση θα ειδοποιήσει την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση περί της εκτελέσεως των μέτρων, που περιέχονται στις προηγούμενες παραγράφους, εφόσον αυτό δεν γίνεται ήδη διά της παρούσας διακοινώσεως, αμέσως μόλις έκαστο μέρος διαταχθεί και εκτελεσθεί.
Σε περίπτωση που η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση δεν ικανοποιηθεί από την απάντηση ατή, η Σερβική Βασιλική Κυβέρνηση φρονεί ότι χάριν του κοινού συμφέροντος δεν πρέπει να επισπευσθεί η λύση του ζητήματος αυτού και είναι έτοιμη, όπως πάντα, να αποδεχθεί ειρηνική συνεννόηση, παραπεμπομένου του ζητήματος στη Διεθνής Διαιτησία της Χάγης είτε στις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες έλαβαν μέρος στην επεξεργασία της δήλωσης, την οποία η Σερβική Κυβέρνηση έκανε την 31η Μαρτίου 1909".
Η απάντηση της σερβικής κυβέρνησης δεν ικανοποίησε την Αυστροουγγαρία και σε έκτακτη έκδοση της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως της δυαδικής αυτοκρατορίας στις 28 Ιουλίου ανακοινώθηκε η κήρυξη του πολέμου, ένα μήνα μετά τη διπλή δολοφονία του Σεράγεβο:
"Μετά από τη μη ικανοποιητική απάντηση της Βασιλικής Κυβερνήσεως της Σερβίας στη διακοίνωση, που απευθύνθηκε σ' αυτήν από τον πρεσβευτή της Αυστροουγγαρίας στο Βελιγράδι με ημερομηνία 23 Ιουλίου 1914, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση βρίσκεται στην ανάγκη να μεριμνήσει από μόνη της για την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων της, καταφεύγοντας επί τούτω στη δύναμη των όπλων.
Η Αυστροουγγαρία θεωρείται επομένως από τη στιγμή αυτή σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Σερβί.
Ο υπουργός των Εξωτερικών της Αυστροουγγαρίας
κόμης ΜΠΕΡΤΧΟΛΔ"
Λίγη ώρα αργότερα ο αυστριακός στρατός άρχισε να βαδίζει προς το Βελιγράδι, το οποίο βομβάρδισε. Τα αντίπαλα στρατόπεδα άρχισαν να σχηματίζονται και σε λίγες μέρες ο πόλεμος γενικεύτηκε στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Αξίζει να διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το κύριο άρθρο της ελληνικής εφημερίδας Πατρίς (16.07.1913, π.η.), μόλις έγινε γνωστή η κήρυξη του πολέμου:
"... Ας ευχηθώμεν ομού μεθ' όλης της πεπολιτισμένης ανθρωπότητος να έχη ταχύ τέρμα και περιωρισμένην έκτασιν ο εκραγείς πόλεμος. Διότι, εάν αποτύχωσιν οι καταβαλλόμεναι ακόμη υπέρ της ειρήνης προσπάθειαι, κατ' εξοχήν της Αγγλίας, ουδείς δύναται και να φαντασθή πόσον τι φρικτόν και ανηκούστως ολέθριον απειλείται κατά της ευημερίας και της προόδου ουχί μόνον της Ευρώπης, αλλά συμπάσης της ανθρωπότητος. Εάν ο πόλεμος επεκταθή, εάν όλη σχεδόν η Ευρώπη εμπλακή εις τον φοβερόν πόλεμον, ουδέποτε άλλοτε είδεν ο ημέτερος κόσμος τοιαύτην και τοσαύτην σφαγήν, τοιαύτας και τοσαύτας καταστροφάς εθνών και λαών. Το ολιγώτερον δεκαπέντε εκατομμύρια ανθρώπων, το άνθος της Ευρώπης, θα ορμήσωσι κατ' αλλήλων με τα τελειότατα όργανα του θανάτου, καταπληκτικώς ησκημένοι εις τον χειρισμόν των. Δεν θα είνε παρά μεγάλη απόφασις του Θεού να μεταβάλη τους όρους της κατά τον νυν πολιτισμόν εξελισσομένης ανθρωπότητος. Διατί άρα γε; Ανεξερεύνητοί εισίν αι βουλαί Του. Εν τούτοις η συνείδησις των λαών, απάντων των λαών των πεπολιτισμένων, αξιοί παρά των Κυβερνήσεων να εντοπίσουν, να περιορίσουν, να σταματήσουν τον τρομακτικόν πόλεμον...."
Να διευκρινιστεί ότι πηγές για το κείμενο του αυστριακού τελεσιγράφου και την επίσημη σερβική απάντηση, καθώς και για την επίσημη κήρυξη του πολέμου από την Αυστροουγγαρία, αποτέλεσαν τα δημοσιεύματα της εφημερίδας Πατρίς, που τα δημοσίευσε αυτούσια στην επίσημη γλώσσα της εποχής· εδώ έγινε αναπροσαρμογή των κειμένων στη σημερινή γλώσσα και των ημερομηνιών στο δυτικό, νέο ημερολόγιο.
Σχετικά θέματα:
Ιστορικές ομιλίες: Τα διαγγέλματα που συνόδευσαν την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου