24 Αυγούστου 2014

Για έναν τάφο αδειανό, για έναν Αλέξανδρο;

Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως το εθνικό αφήγημα του καλοκαιριού. Σενάρια επί σεναρίων και εικασίες επί εικασιών σχετικά με το ποιος είναι θαμμένος στον εντυπωσιακό τάφο που βρέθηκε στην Αμφίπολη με την εικοτολογία να περιστρέφεται γύρω από ένα όνομα: τον Μέγα Αλέξανδρο. Ακόμη και θεωρούμενες ως σοβαρές εφημερίδες κυκλοφόρησαν με πρωτοσέλιδα που άφηναν υπονοούμενα ότι ο αρχαίος στρατηλάτης βρίσκεται θαμμένος στην Αμφίπολη, ενώ σ' αυτήν την προοπτική "έδειξε" και η πρωθυπουργική επίσκεψη στην περιοχή παραμονές δεκαπενταύγουστου, όπως και δηλώσεις - όχι των αρχαιολόγων, αλλά των πολιτικών - με υπονοούμενα για κάτι "μεγάλο" που κρύβει ο χώρος. 

Θα μπορούσε να είναι θαμμένος εκεί ο Μέγας Αλέξανδρος; Μόνο αν οι αρχαίοι ιστορικοί δεν ήξεραν πού παν τα τέσσερα. Οι πηγές είναι ξεκάθαρες. Ούτε τίθεται ζήτημα κρυφής μεταφοράς της σωρού του. Πώς θα μπορούσε να ταφεί ο Αλέξανδρος σ' ένα τόσο τεράστιο και μεγαλοπρεπές μνημείο, σε μια περιοχή δίπλα στη θάλασσα, με μεγάλη εμπορική κίνηση και κανείς να μην το πάρει είδηση; Μοιάζει τόσο παράλογο κι όμως πολλοί επιμένουν σχεδόν με θρησκευτική πίστη στην εκπλήρωση ενός "εθνικού ονείρου", να βρεθεί ο τάφος του Αλεξάνδρου στην Ελλάδα. Γιατί όχι στην Αμφίπολη, μια περιοχή που κρύβει πολλές αρχαιότητες και θα μπορούσε ν' αναδειχθεί στο μεγαλύτερο αρχαιολογικό πάρκο της Ευρώπης, όταν ολοκληρωθούν - μετά από πολλά χρόνια - οι εκεί ανασκαφές.
Κατά πάσα πιθανότητα εκεί βρίσκεται θαμμένος κάποιος στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Δεν είναι παράλογο να ανεγερθεί ένας τόσο μεγαλοπρεπής τάφος για έναν στρατηγό αντί για έναν βασιλιά, αν ο νεκρός ήταν ιδιαίτερα ανδρείος στη μάχη ή ιδιαίτερα αγαπητός στον στρατηλάτη. Όπως επίσης θα μπορούσε να είναι ο τάφος κάποιου μεγαλομανούς διαδόχου του Αλέξανδρου, ο οποίος πίστευε ότι του άξιζε ένα τέτοιος μνημείο. Πολύ πιθανόν να πρόκειται ακόμη κι ένα κενοτάφιο προς τιμή είτε του Αλεξάνδρου (χωρίς όμως το σώμα του μέσα) είτε όλων των Μακεδόνων στρατιωτών, όσων σκοτώθηκαν στην εκστρατεία στην Ανατολή - εφόσον χρονολογικά ο τάφος εκτιμάται ότι είναι της συγκεκριμένης περιόδου.
Δεν έχει νόημα να κάνουμε εικασίες για κάτι που θ' αποκαλυφθεί σε λίγες μέρες. Μέχρι τότε μπορούμε ν' απολαύσουμε το αρχαιολογικό εύρημα γι' αυτό ακριβώς που είναι. Και ν' αναρωτηθούμε πώς στο καλό τόσο σπουδαία μνημεία εξαφανίστηκαν στο πέρασμα του χρόνου, θάφτηκαν κάτω από το χώμα ή ξεχάστηκαν χωρίς κανείς να μπει έστω στη διαδικασία να καταγράψει την ύπαρξή τους. Κι όταν με το καλό μάθουμε τα μυστικά του τάφου της Αμφίπολης, να εκτιμήσουμε αυτό που θ' αποκαλυφθεί, γιατί πολύ φοβάμαι ότι θα υπάρξουν πολλοί που είτε θα καταγγείλουν κάποιο σενάριο συνωμοσίας ("οι κακές ξένες δυνάμεις δεν θέλουν να ξέρει ο κόσμος την αλήθεια") είτε θ' απογοητευτούν, αν ο νεκρός δεν είναι ο Αλέξανδρος. 
Το βλέπεις ήδη στις συνεντεύξεις, πώς κάποιοι δημοσιογράφοι τρίβουν τα χέρια τους, σχεδόν ηδονίζονται κάνοντας την ερώτηση "Πιστεύετε ότι είναι αυτός ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου" και πώς σβήνει το χαμόγελο, όταν κάποιος τους επαναφέρει στην πραγματικότητα. Κι όμως, είναι τόσο άδικη μια τέτοια προσέγγιση - άδικη τόσο για το μνημείο όσο και για την ιστορία. Δεν ξέρω αν "τ΄αηδόνια δεν σ' αφήνουνε να κοιμηθείς" στην Αμφίπολη, όμως πολλοί μοιάζουν να έχουν εναποθέσει στον συγκεκριμένο τάφο όλες τους τις ελπίδες: για να ξεχάσουν τον ΕΝΦΙΑ ή την ζωή που δεν ζούν, για να αισθανθούν περήφανοι ως Έλληνες, για να λύσουν τα προσωπικά τους αδιέξοδα, για.. για.. 
Κι ως συνήθως, κάποιοι - όχι οι απλοί πολίτες - επενδύουν ακόμη και μικροπολιτικά πάνω σ' αυτόν τον τάφο προσδοκώντας... δημοσκοπικά κέρδη από τη δουλειά της αρχαιολόγου και της ομάδας της. Στην Ελλάδα επικρατεί μια στρεβλή αντίληψη ότι όλα τα θέματα χρήζουν πολιτικής εκμετάλλευσης, ότι η ψήφος των πολιτών εξαρτάται από κάποια αρχαιολογική ανασκαφή, κάποιο έγκλημα που συγκλονίζει την κοινή γνώμη κ.ο.κ. Δεν θα μπω καν στη διαδικασία να σχολιάσω αυτήν την νοοτροπία, που απευθύνεται σε κοινωνίες κοινωνικά και πολιτισμικά αγραμμάτων, αλλά παρ'όλα αυτά είναι φαίνεται ότι καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις δηλώσεις ορισμένων πολιτικών και τις αναλύσεις πολλών εφημερίδων. 
Από κει και πέρα, αυτό που κρατάω είναι οι αναμνήσεις μου. Όταν ήμουν μικρός και πηγαίναμε με τους γονείς μου στη θάλασσα (από Σέρρες με κατεύθυνση το Στρυμωνικό κόλπο), κάποιες φορές παίρναμε το δρόμο που περνούσε μπροστά από τον περίφημο Λέοντα της Αμφίπολης. Τότε, είχα την εντύπωση ότι ήταν ένα μνημείο με αφορμή μια μάχη, ίσως κάποια μάχη κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Καμία σχέση τελικά. Ο Λέοντας συνδέεται μ' έναν τάφο, έναν εντυπωσιακό σε μέγεθος - αν μη τι άλλο - τάφο, που παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον παγκόσμιου βεληνεκούς. Τι κρίμα, αλήθεια, τόσοι άνθρωποι, τόσες γενιές που έζησαν στην περιοχή, που περπάτησαν τον συγκεκριμένο λόφο, να μην είχαν την τύχη να γνωρίζουν τι κρυβόταν κάτω απ' τα πόδια τους;
Θυμάμαι μια φορά, νομίζω στην τελευταία τάξη του Δημοτικού, είχαμε πάει ημερήσια εκδρομή στην Απσροβάλτα και στην επιστροφή, αυθόρμητα, κάποιος από τους δασκάλους σκέφτηκε να περνούσαμε από το μουσείο της Αμφίπολης. Ήταν κλειστό; Είχε περάσει η ώρα και έπρεπε να επιστρέψουμε στην πόλη; Δεν θυμάμαι ακριβώς τι είχε συμβεί, αλλά τελικά δεν επισκεφτήκαμε το μουσείο. Και προσωπικά δεν το επισκέφτηκα ποτέ, όπως οι περισσότεροι Έλληνες δεν επισκέφτηκαν ποτέ το μουσείο ή κάποιον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής τους - ενώ ίσως ταξιδεύουν σ' άλλες περιοχές για να δουν παρεμπιπτόντως τα εκεί αρχαία.
Αυτό είναι και το πιο σημαντικό, που θέλω να κρατήσω ως τελευταία σκέψη. Δεν έχει σημασία ποιος είναι θαμμένος στον υπέροχο αυτό τάφο, απλά και μόνο για να έχουμε κάτι να κομπάζουμε ή να αισθανόμαστε μια απροσδιόριστη υπερηφάνεια, αλλά πώς θ' αποκτήσουμε μια πιο υγιή σχέση με τις αρχαιότητες που κρύβει αυτός ο τόπος. Να γνωρίσουμε καλύτερα την ιστορία μας, που ούτε αρχίζει ούτε τελειώνει στα πέντε-έξι πιο γνωστά πρόσωπα, μεταξύ των οποίων κι ο Μέγας Αλέξανδρος, φροντίζοντας παράλληλα να μην καταλήξουμε και δούλοι της.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου