Το 1896 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες, που αναβίωναν το ιδεώδες της ευγενούς άμιλλας μέσω του αθλητισμού (άσχετα αν πολλά χρόνια αργότερα η ευγενής άμιλλα θα έπεφτε θύμα της εμπορευματοποίησης και του ντόπινγκ), όμως απόπειρες εμπνευσμένες από το πνεύμα των αρχαίων αγώνων είχαν πραγματοποιηθεί πολλές φορές τις προηγούμενες δεκαετίες (και αιώνες). Στην Ελλάδα, οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν οι αποκαλούμενες - εκ των υστέρων - και ως Ζάππειες Ολυμπιάδες, που πραγματοποιήθηκαν σποραδικά από το 1859 μέχρι το 1889.
Η ιδέα της αναβίωσης των Ολυμπιακών αγώνων ανήκε στον Ευαγγέλη Ζάππα, ο οποίος την εμπνεύστηκε ύστερα από ένα άρθρο που διάβασε σε εφημερίδα της εποχής. Μάλιστα, για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού, ο Ζάππας προσέφερε τις 400 μετοχές του σε ελληνική ατμοπλοϊκή εταιρία αξίας 200.000 (κατ' άλλους 250.000) δραχμών, καθώς επίσης επιπλέον 400.000 δραχμές. Και τελικά, στις 19 Αυγούστου 1858 (π.η.), η βασίλισσα Αμαλία - αντικαθιστώντας τον απόντα Όθωνα - υπέγραψε το σχετικό βασιλικό διάταγμα που προέβλεπε την "κατά το 1859 πρώτην συγκρότησιν των Ολυμπίων".
Η ιδέα της αναβίωσης των Ολυμπιακών αγώνων ανήκε στον Ευαγγέλη Ζάππα, ο οποίος την εμπνεύστηκε ύστερα από ένα άρθρο που διάβασε σε εφημερίδα της εποχής. Μάλιστα, για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού, ο Ζάππας προσέφερε τις 400 μετοχές του σε ελληνική ατμοπλοϊκή εταιρία αξίας 200.000 (κατ' άλλους 250.000) δραχμών, καθώς επίσης επιπλέον 400.000 δραχμές. Και τελικά, στις 19 Αυγούστου 1858 (π.η.), η βασίλισσα Αμαλία - αντικαθιστώντας τον απόντα Όθωνα - υπέγραψε το σχετικό βασιλικό διάταγμα που προέβλεπε την "κατά το 1859 πρώτην συγκρότησιν των Ολυμπίων".
Αν και το σύνολο του τύπου χαιρέτησε την υπογραφή του βασιλικού διατάγματος ως αναβίωση των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων, διαβάζοντας τα άρθρα του διατάγματος αντιλαμβανόμαστε ότι η έμφαση διδόταν στη διεξαγωγή όχι των αθλητικών αγώνων, αλλά διαγωνισμών που θα πρόβαλλαν "πάντα τα προϊόντα της ελληνικής ενεργείας και ιδίως της βιομηχανίας, της γεωργίας και της κτηνοτροφίας". Στα 20 άρθρα του διατάγματος ορίζονταν αναλυτικά οι διαδικασίες επιλογής των προϊόντων που θα αποστέλλονταν από τις επαρχίες προς έκθεση στις τέσσερις εβδομάδες διάρκειας των Ολυμπίων (από την πρώτη μέχρι την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου ανά τετραετία αρχής γενομένης από το 1859), ενώ προβλεπόταν ο ορισμός Ελλανοδικών, οι οποίοι θα αξιολογούσαν και θα βράβευαν τα καλύτερα κτηνοτροφικά, γεωργικά και βιομηχανικά προϊόντα έχοντας "ιδιαιτέρως υπ' όψιν, μεταξύ άλλων, την χρησιμότητα αυτών, το ολιγοδάπανον της παραγωγής και την τελειότητά των".
Οι όποιοι αθλητικοί αγώνες θα είχαν περισσότερο παρακολουθηματικό χαρακτήρα. Προβλεπόταν ειδικότερα η διεξαγωγή ιπποδρομιών τη δεύτερη Κυριακή των Ολυμπίων με απονομή χρηματικών βραβείων αξίας 500 και 300 δραχμών αντίστοιχα στους δύο πρώτους νικητές, καθώς και η διεξαγωγή γυμνικών αγώνων στο στάδιο με βράβευση επίσης των δύο πρώτων νικητών, στους οποίους θα απονέμονταν χρηματικά βραβεία αξίας 100 και 50 δραχμών αντίστοιχα μαζί με κλάδους ελιάς.
Από τις 19 Αυγούστου 1859 άλλαξαν αρκετές λεπτομέρειες σχετικά με τους ειδικότερους όρους διεξαγωγής των Ολυμπίων, που τελικά πραγματοποιήθηκαν από την τρίτη Κυριακή του Οκτωβρίου μέχρι την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου του 1859. Περίπατο πήγε και ο αρχικός σχεδιασμός για ανέγερση Σταδίου, όπου θα πραγματοποιούνταν τόσο η έκθεση των προϊόντων, όσο και οι αθλητικοί αγώνες.
Έτσι, λοιπόν, η τελετή έναρξης των πρώτων Ολυμπίων πραγματοποιήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1859 και ώρα 11 το πρωί. με την τέλεση αγιασμού από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, μουσικούς παιάνες και την εκφώνηση ομιλίας από τον πρόεδρο της επιτροπής των Ολυμπίων, Νικόλαο Θεοχάρη, ο οποίος πάντως έριξε το βάρος του στην εμπορική έκθεση (και στο γλείψιμο στην εξύμνηση του Όθωνα). Μέχρι τις δωδεκάμιση με μία το μεσημέρι και ενώ είχε μεσολαβήσει και μια σύντομη περιήγηση του Όθωνα και της Αμαλίας στο χώρο της έκθεσης, η τελετή των εγκαινίων είχε ολοκληρωθεί.
Ενώ, όπως αναφέρθηκε, τον Αύγουστο του 1859 τα δημοσιεύματα συνέδεαν ευθέως τα Ολύμπια με τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες, το κλίμα ήταν σαφώς πιο διαφορετικό δεκατέσσερις μήνες αργότερα. Πλέον τα Ολύμπια παρουσιάζονταν περισσότερο ως μια διοργάνωση ευρωπαϊκού ύφους, σαν τις εκθέσεις που ξεκίνησαν να πραγματοποιούνται στη Γαλλία από τα χρόνια της Γαλλικής επανάστασης. "Αι ιδέαι της ανθρωπότητος μετεβλήθησαν σήμερον", δικαιολογούσε τη στροφή αυτή η εφημερίδα Αιών. "Ο Χριστιανισμός επεσφράγισε το κράτος του νοός, και αντί των γυμνικών αγώνων και του πεντάθλου των αρχαίων Ολυμπίων η ανθρωπότης παρεδέχθη σήμερον ως αγώνα ευγενή τον του πνεύματος, τον της εργασίας".
Βέβαια, η εφημερίδα προέτρεπε να "μην αδικήσωμεν απολύτως τους προγόνους ημών" υπενθυμίζοντας ότι από κάποια εποχή και μετά, οι Ολυμπιακοί αγώνες δεν ήταν μόνο αθλητικοί, αλλά είχε προστεθεί επίσης η απαγγελία ποιημάτων, ενώ και οι τεχνίτες θα επιδείκνυαν τα έργα τους και οι έμποροι θα πρόβαλλαν (ουσιαστικά θα πωλούσαν) την πραμάτεια τους. Και κάπως έτσι βρέθηκε ένας άλλος, πιο έμμεσος τρόπος σύνδεσης των Ολυμπίων του 1859 με τους Ολυμπιακούς αγώνες των αρχαίων χρόνων, παρότι δεν ήταν απόλυτα ακριβής. Διότι παρά τις όποιες προσθήκες, οι Ολυμπιακοί αγώνες της αρχαιότητας δεν έπαυαν να είναι κυρίως αθλητικοί με δευτερεύοντα τα υπόλοιπα στοιχεία (πνευματικά, εμπορικά), ενώ στα Ολύμπια συνέβαινε το ακριβώς αντίστροφο.
Τα Ολύμπια διεξήχθησαν στην πλατεία Λουδοβίκου, σημερινή πλατεία Κουμουνδούρου, ενώ κονδύλι 40.000 δραχμών (ποσό που επικρίθηκε ως "ευτελές") φέρεται να διατέθηκε για την ανέγερση του κτιρίου μήκους 55 μέτρων και πλάτους περίπου 15 μέτρων, όπου στεγάστηκε η έκθεση. Ο γλύπτης Κόσσος φιλοτέχνησε μια προτομή του Ρήγα Φεραίου, η οποία κοσμούσε το χώρο.
Όσον αφορά το κοινό, αυτό μπορούσε να περιηγηθεί στους χώρους της έκθεσης μόνο με εισιτήριο, ενώ αρχικά προβλέφθηκε δωρεάν είσοδος για τις ημέρες Πέμπτη και Κυριακή από τις 10 το πρωί μέχρι τις 4 το απόγευμα, αν και μάλλον αυτό το προνόμιο σύντομα ανακλήθηκε - ή πάντως αυτό καταγγέλθηκε διά του τύπου. Τυχεροί ήταν και όσοι τύχαιναν να βρίσκονται στο χώρο της έκθεσης την ώρα που περιηγούταν εκεί και ο βασιλιάς Όθωνας.
Στα Ολύμπια έδωσαν το παρόν και ξένοι πρέσβεις, αλλά και ο πρίγκιπας Αλφρέδος, δευτερότοκος γιος της βασίλισσας Βικτορίας της Αγγλίας, ο οποίος μάλιστα παρακολούθησε και τις ιπποδρομίες, που πραγματοποιήθηκαν στις 1 Νοεμβρίου. Άλλωστε, υπήρχε και αγγλικό ενδιαφέρον, αφού μεταξύ των πέντε αθλητών που έλαβαν μέρος συμμετείχαν και δύο ακόλουθοι της αγγλικής πρεσβείας. Οι άλλοι τρεις ήταν οι Εμμανουήλ Αργυρόπουλος, Νικόλαος Σούτζος και Μωραϊτίνης.
Η ιπποδρομία ήταν συναρπαστική και με ανατροπές. Στην αρχή και για μεγάλο διάστημα προπορευόταν ο Μωραϊτίνης, ο οποίος είχε βάλει πλώρη για το πρώτο βραβείο, όμως λίγο πριν τον τερματισμό ο Αργυρόπουλος, "όστις μέχρι της στιγμής εκείνης πολύ εφαίνετο του συναγωνισμού υπολιπόμενος, αίφνης μετά πλείστης όσης δεξιότητος και χάριτος, απολύσας τους χαλινούς, εξεπέρασε τον αντίπαλον, και προσελθών ενώπιον των Μεγαλειοτάτων έλαβε παρά του Βασιλέως το άθλον (δηλ. το έπαθλο), εν τω μέσω των ζωηροτάτων του πλήθους ανευφημιών", κατά την περιγραφή της εφημερίδας Έλλην, που μπορεί να θεωρηθεί μια από τις πρώτες - αν όχι η πρώτη - περιγραφή αθλητικής αναμέτρησης από ελληνική εφημερίδα!
Το έπαθλο του Αργυρόπουλου ήταν ένα ζεύγος πιστολιών αξίας 500 δραχμών. Την ίδια μέρα ακολούθησε αγώνας αμαξηλατών με εγχώρια άλογα, στον οποίο νίκησε ο Ηλίας Γεωργίου από τη Μακεδονία λαμβάνοντας ως έπαθλο 300 δραχμές.
Μεγάλο ήταν το ενδιαφέρον και στους αγώνες στίβου που πραγματοποιήθηκαν στις 15 Νοεμβρίου, με τα μπαλκόνια των γύρω σπιτιών να είναι γεμάτα κόσμο, όπως και όλη η ευρύτερη περιοχή. Φαίνεται ότι η Αθήνα σχεδόν άδειασε με το πλήθος να υπολογίζεται - ίσως λίγο υπερβολικά - ακόμη και σε δέκα χιλιάδες. Μάλιστα, υπήρξαν αναφορές ακόμη και για κλοπές χρημάτων, ρολογιών και άλλων αντικειμένων, όπως για παράδειγμα η αφαίρεση 20 γερμανικών τάλιρων από έναν ιερέα.
Υπήρχαν διαμαρτυρίες πολλών θεατών, που βρίσκονταν στην πλατεία, ότι δεν μπορούσαν να δουν τους αθλητές, εκτός από αυτούς της αναρρίχησης - για τον πολύ απλό λόγο ότι λόγω της φύσης του αγωνίσματος σκαρφάλωναν σε ύψος. Και πώς να τους έβλεπαν, αφού δεν είχε δημιουργηθεί μια αμφιθεατρική εξέδρα, αλλά όλοι βρίσκονταν στο ίσιωμα! Εξάλλου, το ποδοβολητό και τα χλιμιντρίσματα των αλόγων, που είχαν παραταχθεί μπροστά στους θεατές για την τήρηση της τάξης, εμπόδιζαν ακόμη και την καλή ακουστική, η οποία επιδεινωνόταν και από σποραδικές αψιμαχίες των ιππέων χωροφυλάκων με απείθαρχους θεατές των πρώτων γραμμών. Στην ουσία, οι μόνοι που είδαν και απόλαυσαν τους αθλητές ήταν οι ευρισκόμενοι στα μπαλκόνια και οι περίπου 200 τυχεροί (κυρίως επίσημοι), που είχαν εισιτήρια και ανέβηκαν στο ειδικά στημένο παράπηγμα.
Την αγωνόδικο επιτροπή αποτελούσαν οι: Ραγκαβής, Σπηλιωτάκης, Βουλανζέ, Λάνδεερ και ο Γεώργιος Παγώντας, ο οποίος ήταν ο μοναδικός γυμναστής στην Αθήνα εκείνη την εποχή. Η έναρξη και το τέλος του κάθε αγωνίσματος αναγγελλόταν από κήρυκα και μέσω μιας σάλπιγγας. Η σειρά και η θέση των αθλητών οριζόταν με κλήρωση. Κάθε σειρά είχε πέντε αθλητές - μόνο άνδρες. Αν όμως οι δηλώσαντες συμμετοχή ξεπερνούσαν τον αριθμό αυτό, είχε προβλεφθεί ο χωρισμός τους σε περισσότερες σειρές.
Όλοι οι αθλητές ήταν ντυμένοι με κοντό χιτώνα σε χρώμα της εκλογής του καθένα, ζωσμένο στη μέση, ενώ όλοι αγωνίζονταν ασκεπείς (δηλ. χωρίς καπέλο). Τα ονόματα των νικητών αναγγέλλονταν από τους κήρυκες με τη συνοδεία σάλπιγγας, ενώ ανακοινωνόταν όχι μόνο το ονοματεπώνυμο του κάθε νικητή, αλλά και η πόλη γέννησής του. Ξέρουμε ότι τρεις από τους νικητές ήταν μαθητές της τελευταίας τάξης του 1ου Γυμνασίου.
Όσον αφορά τα αγωνίσματα, τα βραβεία και τα ονόματα των νικητών, για όσους υπάρχουν στοιχεία, ήταν τα εξής (κατά σειρά διεξαγωγής):
Α΄. ΔΡΟΜΟΣ
1. Στάδιο βουποδών (ένα στάδιο)
Έπαθλο: κλάδος ελιάς και 50 δραχμές. Επιπλέον, η Ολυμπιακή Επτροπή της αγγλικής πόλης Μουντελόκ όρισε την απονομή πρόσθετου βραβείου αξίας 10 στερλινών στο νικητή. Νικητής αναδείχτηκε ο Δημήτρης Αθανασίου από τον Ασπροπόταμο.
2. Δίαυλος (διπλό στάδιο)
Έπαθλο: κλάδος ελιάς και 100 δραχμές. Νικητής ο Γεώργιος Αρσένης από την Τρίπολη
3. Δόλιχος (επταπλό στάδιο)
Έπαθλο: στεφάνι ελιάς και 280 δραχμές. Νικητής ο Πέτρος Βελισσαρίου από τη Σμύρνη
Β΄. ΑΛΜΑ
1. Απλούν.
Έπαθλα: στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές για τον πρώτο νικητή· κλαδί ελιάς και 50 δραχμές για τον δεύτερο. Δεν έχουν διασταυρωθεί τα ονόματα των δύο νικητών.
2. Υπέρ τα εσκαμμένα:
Έπαθλα: στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές για τον πρώτο νικητή· κλαδί ελιάς και 50 δραχμές για τον δεύτερο. Νικητές: 1ος ο Μπενούκας από το Σούλι και 2ος ο Χρήστος Κρεκούκης από την Ελευσίνα
3. Ασκωλιασμός
Έπαθλα: από ένα ασκί με κρασί για τους δυο πρώτους νικητές. Δεν μπόρεσαν να διασταυρωθούν τα ονόματά τους.
Γ΄. ΔΙΣΚΟΣ
1. Βολή εις ύψος
Έπαθλο: Στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές. Νικητής ο Χρήστος Κώστα από το Άργος
2. Βολή εις μήκος
Έπαθλο: κλαδί ελιάς και 50 δραχμές. Απονεμήθηκε στον Κώστα Βασιλάκη από την Αθήνα.
Δ΄. ΑΚΟΝΤΙΟ
1.Ευθυβολία
Έπαθλο: κλαδί ελιάς και 50 δραχμές. Αναφέρονται δύο ονόματα νικητών: ο Χρήστος Κώστα από το Άργος και κάποιος Ηλίας από την Κύπρο, στρατιώτης του λόχου των επιλέκτων. Έπαθλο:
2. Βολή εις μήκος.
Στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές. Αναφέρονται δύο ονόματα νικητών: ο Χρήστος Κώστα από το Άργος και ο Νικόλαος Μαρκόπουλος από τις Σέρρες.
[Από τα λίγα που γνωρίζουμε για το συγκεκριμένο αγώνισμα, η αποτυχία πρέπει να ήταν παταγώδης. Σύμφωνα με τον κανονισμό, οι αθλητές έπρεπε να πετύχουν το κεφάλι ενός βοδιού, όμως ο νικητής πέτυχε τα κέρατά του!]
Ε΄. ΙΣΤΟΥ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ
Δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες είτε για τα έπαθλα είτε για τον νικητή (ή τους νικητές) του αγωνίσματος.
Το αποτέλεσμα δεν ικανοποίησε τους θεατές με εξαίρεση ίσως το αγώνισμα της επταπλής σταδιοδρομίας. Αντίθετα, η αναρρίχηση επί του ιστού παρείχε "εις άπλετον γέλωτα αφορμήν", όπως σχολίασε η εφημερίδα Φιλόπατρις, που παρατήρησε ότι "Αγώνες γυμνικοί και Ολυμπιακοί φερώνυμοι δεν αυτοσχεδιάζονται, αλλ' απαιτούν άσκησιν και προπαρασκευήν σκόπιμόν τε και έμφρονα και μακράν, τοιαύτη δε επί του παρόντος ήτον αδύνατος...".
Στο ίδιο πνεύμα και η εφημερίδα Μέριμνα συνέκρινε τους αθλητές της αρχαιότητας με τους όψιμους φίλους του αθλητισμού: "Τότε ηγωνίζοντο οι ευγενέστεροι της Ελλάδος και επροθυμοποιούντο οι υψηλότεροι των ποιητών να ψάλλωσι τας νίκας των, εν ω σήμερον, ως υπό πάντων παρετηρήθη, δεν έλαβον ενοχήν εις τους Ολυμπιακούς ημών αγώνας παρά μικροί τινες και ίσως εκ των παρ' ημίν φυγοπόνων".
Πάντως το πιο σημαντικό κομμάτι ήταν οι βραβεύσεις των εμπόρων και όσων είχαν να παρουσιάσουν κάποιο έργο. Συνολικά, απονεμήθηκαν σε αυτούς 11 χρυσά μετάλλια, 114 αργυρά, 251 χάλκινα και 245 έπαινοι. Μεταξύ των βραβευθέντων με χρυσά μετάλλια ήταν και η βασίλισσα Αμαλία, η οποία μάλιστα κέδισε δύο χρυσά: ένα για την κτηνοτροφία κι ένα δεύτερο για το βασιλικό κήπο!
Και στις 29 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε η τελετή λήξης. Και πάλι στις 11 το πρωί (όπως και στην τελετή εγκαινίων) μαζεύτηκαν οι αρχές στο χώρο της Έκθεσης, πραγματοποιήθηκε δοξολογία, μόνο που αυτήν τη φορά τελέστηκε από τον Μητροπολίτη Κορίνθου Αμφιλόχιο, η μουσική παιάνισε το βασιλικό ύμνο και ο καθηγητής της Βοτανικής - και ένας των Ελλανοδικών - Θεόδωρος Ορφανίδης, ο οποίος είχε τη φήμη ότι ήταν ένας από τους ευφραδέστερους λογογράφους της εποχής, εκφώνησε πανηγυρικό λόγο αγνοώντας ωστόσο τους αθλητικούς αγώνες.
Και ενώ ο αρχικός προγραμματισμός προέβλεπε την ανά τετραετία επανάληψη των Ολυμπίων, αυτός ο στόχος ουδέποτε εκπληρώθηκε. Τα δεύτερα Ολύμπια πραγματοποιήθηκαν μόλις το 1870 (βέβαια το 1863 εκ των πραγμάτων δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν λόγω της γενικότερης αναταραχής που είχε προκληθεί μετά την έξωση του Όθωνα τον Οκτώβριο του προηγούμενου έτους), ενώ ακολούθησαν ακόμη δύο Ολυμπιάδες το 1875 και το 1889 προτού περιπέσουν στη λήθη, ίσως λόγω και της αναβίωσης των - πιο πιστών στο αρχαίο πνεύμα - Ολυμπιακών αγώνων, με την Αθήνα να φιλοξενεί την πρώτη διοργάνωση του 1896.
Ενώ, όπως αναφέρθηκε, τον Αύγουστο του 1859 τα δημοσιεύματα συνέδεαν ευθέως τα Ολύμπια με τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες, το κλίμα ήταν σαφώς πιο διαφορετικό δεκατέσσερις μήνες αργότερα. Πλέον τα Ολύμπια παρουσιάζονταν περισσότερο ως μια διοργάνωση ευρωπαϊκού ύφους, σαν τις εκθέσεις που ξεκίνησαν να πραγματοποιούνται στη Γαλλία από τα χρόνια της Γαλλικής επανάστασης. "Αι ιδέαι της ανθρωπότητος μετεβλήθησαν σήμερον", δικαιολογούσε τη στροφή αυτή η εφημερίδα Αιών. "Ο Χριστιανισμός επεσφράγισε το κράτος του νοός, και αντί των γυμνικών αγώνων και του πεντάθλου των αρχαίων Ολυμπίων η ανθρωπότης παρεδέχθη σήμερον ως αγώνα ευγενή τον του πνεύματος, τον της εργασίας".
Βέβαια, η εφημερίδα προέτρεπε να "μην αδικήσωμεν απολύτως τους προγόνους ημών" υπενθυμίζοντας ότι από κάποια εποχή και μετά, οι Ολυμπιακοί αγώνες δεν ήταν μόνο αθλητικοί, αλλά είχε προστεθεί επίσης η απαγγελία ποιημάτων, ενώ και οι τεχνίτες θα επιδείκνυαν τα έργα τους και οι έμποροι θα πρόβαλλαν (ουσιαστικά θα πωλούσαν) την πραμάτεια τους. Και κάπως έτσι βρέθηκε ένας άλλος, πιο έμμεσος τρόπος σύνδεσης των Ολυμπίων του 1859 με τους Ολυμπιακούς αγώνες των αρχαίων χρόνων, παρότι δεν ήταν απόλυτα ακριβής. Διότι παρά τις όποιες προσθήκες, οι Ολυμπιακοί αγώνες της αρχαιότητας δεν έπαυαν να είναι κυρίως αθλητικοί με δευτερεύοντα τα υπόλοιπα στοιχεία (πνευματικά, εμπορικά), ενώ στα Ολύμπια συνέβαινε το ακριβώς αντίστροφο.
Τα Ολύμπια διεξήχθησαν στην πλατεία Λουδοβίκου, σημερινή πλατεία Κουμουνδούρου, ενώ κονδύλι 40.000 δραχμών (ποσό που επικρίθηκε ως "ευτελές") φέρεται να διατέθηκε για την ανέγερση του κτιρίου μήκους 55 μέτρων και πλάτους περίπου 15 μέτρων, όπου στεγάστηκε η έκθεση. Ο γλύπτης Κόσσος φιλοτέχνησε μια προτομή του Ρήγα Φεραίου, η οποία κοσμούσε το χώρο.
Όσον αφορά το κοινό, αυτό μπορούσε να περιηγηθεί στους χώρους της έκθεσης μόνο με εισιτήριο, ενώ αρχικά προβλέφθηκε δωρεάν είσοδος για τις ημέρες Πέμπτη και Κυριακή από τις 10 το πρωί μέχρι τις 4 το απόγευμα, αν και μάλλον αυτό το προνόμιο σύντομα ανακλήθηκε - ή πάντως αυτό καταγγέλθηκε διά του τύπου. Τυχεροί ήταν και όσοι τύχαιναν να βρίσκονται στο χώρο της έκθεσης την ώρα που περιηγούταν εκεί και ο βασιλιάς Όθωνας.
Στα Ολύμπια έδωσαν το παρόν και ξένοι πρέσβεις, αλλά και ο πρίγκιπας Αλφρέδος, δευτερότοκος γιος της βασίλισσας Βικτορίας της Αγγλίας, ο οποίος μάλιστα παρακολούθησε και τις ιπποδρομίες, που πραγματοποιήθηκαν στις 1 Νοεμβρίου. Άλλωστε, υπήρχε και αγγλικό ενδιαφέρον, αφού μεταξύ των πέντε αθλητών που έλαβαν μέρος συμμετείχαν και δύο ακόλουθοι της αγγλικής πρεσβείας. Οι άλλοι τρεις ήταν οι Εμμανουήλ Αργυρόπουλος, Νικόλαος Σούτζος και Μωραϊτίνης.
Η ιπποδρομία ήταν συναρπαστική και με ανατροπές. Στην αρχή και για μεγάλο διάστημα προπορευόταν ο Μωραϊτίνης, ο οποίος είχε βάλει πλώρη για το πρώτο βραβείο, όμως λίγο πριν τον τερματισμό ο Αργυρόπουλος, "όστις μέχρι της στιγμής εκείνης πολύ εφαίνετο του συναγωνισμού υπολιπόμενος, αίφνης μετά πλείστης όσης δεξιότητος και χάριτος, απολύσας τους χαλινούς, εξεπέρασε τον αντίπαλον, και προσελθών ενώπιον των Μεγαλειοτάτων έλαβε παρά του Βασιλέως το άθλον (δηλ. το έπαθλο), εν τω μέσω των ζωηροτάτων του πλήθους ανευφημιών", κατά την περιγραφή της εφημερίδας Έλλην, που μπορεί να θεωρηθεί μια από τις πρώτες - αν όχι η πρώτη - περιγραφή αθλητικής αναμέτρησης από ελληνική εφημερίδα!
Το έπαθλο του Αργυρόπουλου ήταν ένα ζεύγος πιστολιών αξίας 500 δραχμών. Την ίδια μέρα ακολούθησε αγώνας αμαξηλατών με εγχώρια άλογα, στον οποίο νίκησε ο Ηλίας Γεωργίου από τη Μακεδονία λαμβάνοντας ως έπαθλο 300 δραχμές.
Μεγάλο ήταν το ενδιαφέρον και στους αγώνες στίβου που πραγματοποιήθηκαν στις 15 Νοεμβρίου, με τα μπαλκόνια των γύρω σπιτιών να είναι γεμάτα κόσμο, όπως και όλη η ευρύτερη περιοχή. Φαίνεται ότι η Αθήνα σχεδόν άδειασε με το πλήθος να υπολογίζεται - ίσως λίγο υπερβολικά - ακόμη και σε δέκα χιλιάδες. Μάλιστα, υπήρξαν αναφορές ακόμη και για κλοπές χρημάτων, ρολογιών και άλλων αντικειμένων, όπως για παράδειγμα η αφαίρεση 20 γερμανικών τάλιρων από έναν ιερέα.
Υπήρχαν διαμαρτυρίες πολλών θεατών, που βρίσκονταν στην πλατεία, ότι δεν μπορούσαν να δουν τους αθλητές, εκτός από αυτούς της αναρρίχησης - για τον πολύ απλό λόγο ότι λόγω της φύσης του αγωνίσματος σκαρφάλωναν σε ύψος. Και πώς να τους έβλεπαν, αφού δεν είχε δημιουργηθεί μια αμφιθεατρική εξέδρα, αλλά όλοι βρίσκονταν στο ίσιωμα! Εξάλλου, το ποδοβολητό και τα χλιμιντρίσματα των αλόγων, που είχαν παραταχθεί μπροστά στους θεατές για την τήρηση της τάξης, εμπόδιζαν ακόμη και την καλή ακουστική, η οποία επιδεινωνόταν και από σποραδικές αψιμαχίες των ιππέων χωροφυλάκων με απείθαρχους θεατές των πρώτων γραμμών. Στην ουσία, οι μόνοι που είδαν και απόλαυσαν τους αθλητές ήταν οι ευρισκόμενοι στα μπαλκόνια και οι περίπου 200 τυχεροί (κυρίως επίσημοι), που είχαν εισιτήρια και ανέβηκαν στο ειδικά στημένο παράπηγμα.
Την αγωνόδικο επιτροπή αποτελούσαν οι: Ραγκαβής, Σπηλιωτάκης, Βουλανζέ, Λάνδεερ και ο Γεώργιος Παγώντας, ο οποίος ήταν ο μοναδικός γυμναστής στην Αθήνα εκείνη την εποχή. Η έναρξη και το τέλος του κάθε αγωνίσματος αναγγελλόταν από κήρυκα και μέσω μιας σάλπιγγας. Η σειρά και η θέση των αθλητών οριζόταν με κλήρωση. Κάθε σειρά είχε πέντε αθλητές - μόνο άνδρες. Αν όμως οι δηλώσαντες συμμετοχή ξεπερνούσαν τον αριθμό αυτό, είχε προβλεφθεί ο χωρισμός τους σε περισσότερες σειρές.
Όλοι οι αθλητές ήταν ντυμένοι με κοντό χιτώνα σε χρώμα της εκλογής του καθένα, ζωσμένο στη μέση, ενώ όλοι αγωνίζονταν ασκεπείς (δηλ. χωρίς καπέλο). Τα ονόματα των νικητών αναγγέλλονταν από τους κήρυκες με τη συνοδεία σάλπιγγας, ενώ ανακοινωνόταν όχι μόνο το ονοματεπώνυμο του κάθε νικητή, αλλά και η πόλη γέννησής του. Ξέρουμε ότι τρεις από τους νικητές ήταν μαθητές της τελευταίας τάξης του 1ου Γυμνασίου.
Όσον αφορά τα αγωνίσματα, τα βραβεία και τα ονόματα των νικητών, για όσους υπάρχουν στοιχεία, ήταν τα εξής (κατά σειρά διεξαγωγής):
Α΄. ΔΡΟΜΟΣ
1. Στάδιο βουποδών (ένα στάδιο)
Έπαθλο: κλάδος ελιάς και 50 δραχμές. Επιπλέον, η Ολυμπιακή Επτροπή της αγγλικής πόλης Μουντελόκ όρισε την απονομή πρόσθετου βραβείου αξίας 10 στερλινών στο νικητή. Νικητής αναδείχτηκε ο Δημήτρης Αθανασίου από τον Ασπροπόταμο.
2. Δίαυλος (διπλό στάδιο)
Έπαθλο: κλάδος ελιάς και 100 δραχμές. Νικητής ο Γεώργιος Αρσένης από την Τρίπολη
3. Δόλιχος (επταπλό στάδιο)
Έπαθλο: στεφάνι ελιάς και 280 δραχμές. Νικητής ο Πέτρος Βελισσαρίου από τη Σμύρνη
Β΄. ΑΛΜΑ
1. Απλούν.
Έπαθλα: στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές για τον πρώτο νικητή· κλαδί ελιάς και 50 δραχμές για τον δεύτερο. Δεν έχουν διασταυρωθεί τα ονόματα των δύο νικητών.
2. Υπέρ τα εσκαμμένα:
Έπαθλα: στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές για τον πρώτο νικητή· κλαδί ελιάς και 50 δραχμές για τον δεύτερο. Νικητές: 1ος ο Μπενούκας από το Σούλι και 2ος ο Χρήστος Κρεκούκης από την Ελευσίνα
3. Ασκωλιασμός
Έπαθλα: από ένα ασκί με κρασί για τους δυο πρώτους νικητές. Δεν μπόρεσαν να διασταυρωθούν τα ονόματά τους.
Γ΄. ΔΙΣΚΟΣ
1. Βολή εις ύψος
Έπαθλο: Στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές. Νικητής ο Χρήστος Κώστα από το Άργος
2. Βολή εις μήκος
Έπαθλο: κλαδί ελιάς και 50 δραχμές. Απονεμήθηκε στον Κώστα Βασιλάκη από την Αθήνα.
Δ΄. ΑΚΟΝΤΙΟ
1.Ευθυβολία
Έπαθλο: κλαδί ελιάς και 50 δραχμές. Αναφέρονται δύο ονόματα νικητών: ο Χρήστος Κώστα από το Άργος και κάποιος Ηλίας από την Κύπρο, στρατιώτης του λόχου των επιλέκτων. Έπαθλο:
2. Βολή εις μήκος.
Στεφάνι ελιάς και 100 δραχμές. Αναφέρονται δύο ονόματα νικητών: ο Χρήστος Κώστα από το Άργος και ο Νικόλαος Μαρκόπουλος από τις Σέρρες.
[Από τα λίγα που γνωρίζουμε για το συγκεκριμένο αγώνισμα, η αποτυχία πρέπει να ήταν παταγώδης. Σύμφωνα με τον κανονισμό, οι αθλητές έπρεπε να πετύχουν το κεφάλι ενός βοδιού, όμως ο νικητής πέτυχε τα κέρατά του!]
Ε΄. ΙΣΤΟΥ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ
Δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες είτε για τα έπαθλα είτε για τον νικητή (ή τους νικητές) του αγωνίσματος.
Το αποτέλεσμα δεν ικανοποίησε τους θεατές με εξαίρεση ίσως το αγώνισμα της επταπλής σταδιοδρομίας. Αντίθετα, η αναρρίχηση επί του ιστού παρείχε "εις άπλετον γέλωτα αφορμήν", όπως σχολίασε η εφημερίδα Φιλόπατρις, που παρατήρησε ότι "Αγώνες γυμνικοί και Ολυμπιακοί φερώνυμοι δεν αυτοσχεδιάζονται, αλλ' απαιτούν άσκησιν και προπαρασκευήν σκόπιμόν τε και έμφρονα και μακράν, τοιαύτη δε επί του παρόντος ήτον αδύνατος...".
Στο ίδιο πνεύμα και η εφημερίδα Μέριμνα συνέκρινε τους αθλητές της αρχαιότητας με τους όψιμους φίλους του αθλητισμού: "Τότε ηγωνίζοντο οι ευγενέστεροι της Ελλάδος και επροθυμοποιούντο οι υψηλότεροι των ποιητών να ψάλλωσι τας νίκας των, εν ω σήμερον, ως υπό πάντων παρετηρήθη, δεν έλαβον ενοχήν εις τους Ολυμπιακούς ημών αγώνας παρά μικροί τινες και ίσως εκ των παρ' ημίν φυγοπόνων".
Πάντως το πιο σημαντικό κομμάτι ήταν οι βραβεύσεις των εμπόρων και όσων είχαν να παρουσιάσουν κάποιο έργο. Συνολικά, απονεμήθηκαν σε αυτούς 11 χρυσά μετάλλια, 114 αργυρά, 251 χάλκινα και 245 έπαινοι. Μεταξύ των βραβευθέντων με χρυσά μετάλλια ήταν και η βασίλισσα Αμαλία, η οποία μάλιστα κέδισε δύο χρυσά: ένα για την κτηνοτροφία κι ένα δεύτερο για το βασιλικό κήπο!
Και στις 29 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε η τελετή λήξης. Και πάλι στις 11 το πρωί (όπως και στην τελετή εγκαινίων) μαζεύτηκαν οι αρχές στο χώρο της Έκθεσης, πραγματοποιήθηκε δοξολογία, μόνο που αυτήν τη φορά τελέστηκε από τον Μητροπολίτη Κορίνθου Αμφιλόχιο, η μουσική παιάνισε το βασιλικό ύμνο και ο καθηγητής της Βοτανικής - και ένας των Ελλανοδικών - Θεόδωρος Ορφανίδης, ο οποίος είχε τη φήμη ότι ήταν ένας από τους ευφραδέστερους λογογράφους της εποχής, εκφώνησε πανηγυρικό λόγο αγνοώντας ωστόσο τους αθλητικούς αγώνες.
Και ενώ ο αρχικός προγραμματισμός προέβλεπε την ανά τετραετία επανάληψη των Ολυμπίων, αυτός ο στόχος ουδέποτε εκπληρώθηκε. Τα δεύτερα Ολύμπια πραγματοποιήθηκαν μόλις το 1870 (βέβαια το 1863 εκ των πραγμάτων δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν λόγω της γενικότερης αναταραχής που είχε προκληθεί μετά την έξωση του Όθωνα τον Οκτώβριο του προηγούμενου έτους), ενώ ακολούθησαν ακόμη δύο Ολυμπιάδες το 1875 και το 1889 προτού περιπέσουν στη λήθη, ίσως λόγω και της αναβίωσης των - πιο πιστών στο αρχαίο πνεύμα - Ολυμπιακών αγώνων, με την Αθήνα να φιλοξενεί την πρώτη διοργάνωση του 1896.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου